ಬಾಲಕಾಂಡ

ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ ಕೋಸಲ ದೇಶಕ್ಕೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯಾದ ದಶರಥನು ಅಯೋಧ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯವಾಳುತ್ತಿದ್ದನು.  ಈತನಿಗೆ ಅನೇಕ ಕಾಲ ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದುದರಿಂದ ಅಶ್ವಮೇಧಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡಿದನು.  ಈ ಯಾಗದಲ್ಲಿ ಅಗ್ನಿಯು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ಪಾಯಸ ತುಂಬಿದ ಚಿನ್ನದ ಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟು ಮಕ್ಕಳಾಗುವುದೆಂದು ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದನು.

ದಶರಥನು ಆ ಪಾಯಸವನ್ನು ತನ್ನ ಮೂವರು ಹೆಂಡತಿಯರಾದ ಕೌಸಲ್ಯೆ, ಕೈಕೆ ಮತ್ತು ಸುಮಿತ್ರೆಯರಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಲು ತಿಳಿಸಿದನು.  ಅವರು ಆ ಪಾಯಸವನ್ನು ಸೇವಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಶುಭಮುಹೂರ್ತದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅಂಶಗಳಿಂದ ಅವರಲ್ಲಿ ಅವತರಿಸಿದನು.

ದೇವತೆಗಳು ರಾವಣಾದಿ ರಾಕ್ಷಸರ ಬಾಧೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲಾರದೆ ವೈಕುಂಠ ಲೋಕದಲ್ಲಿದ್ದ ಶ್ರೀಮನ್ನಾರಾಯಣನ ಮೊರೆಹೊಕ್ಕಿದ್ದರು.  ಮಹಾವಿಷ್ಣುವು ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಕೊಟ್ಟ ಭರವಸೆಯಂತೆ, ಮನುಷ್ಯನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಈಗ ದಶರಥನ ಮಗನಾಗಿ ಕೌಸಲ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ರಾಮನಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದನು.  ಕೈಕೆಗೆ ಭರತನೂ, ಸುಮಿತ್ರೆಗೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣ-ಶತ್ರುಘ್ನರೂ ಮಕ್ಕಳಾದರು.

ದಶರಥನ ಮಕ್ಕಳಾದ ಶ್ರೀರಾಮಾದಿಗಳು ದಿನೇದಿನೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಾ ಸಕಲವಿದ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕಲಿತರು.  ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಗುಣವಂತರಾಗಿ ಅನ್ಯೋನ್ಯ ಮೈತ್ರಿಯಿಂದ ಬೆಳೆದರು.  ಗುಣವಂತರೂ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿವಂತರೂ ಆದ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ನೋಡಿ ದಶರಥನಿಗೆ ಆದ ಆನಂದ ಹೇಳತೀರದು.  

ರಾಮನಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಹದಿನಾರು ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗದಿದ್ದಾಗಲೇ ಒಂದು ದಿನ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ಮಹರ್ಷಿಯು ದಶರಥನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ತನ್ನ ಯಾಗ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಮಹಾಶಕ್ತನಾದ ರಾಮನನ್ನು ತನ್ನೊಡನೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಕೊಡುವಂತೆ ತಿಳಿಸಿದನು.  ಪುತ್ರ ವ್ಯಾಮೋಹದಿಂದ ದಶರಥನಿಗೆ ರಾಮನನ್ನು ಅಗಲಿರುವುದು ಕಷ್ಟವಾಯಿತಾದರೂ, ರಾಜಪುರೋಹಿತರಾದ ವಸಿಷ್ಠರ ಅಣತಿಯಂತೆ ರಾಮನನ್ನು ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದನು.

ಬಾಲ್ಯದಿಂದಲೂ ರಾಮನೂ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೂ ಹೊಂದಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆದವರಾದುದರಿಂದ ಆಗ ರಾಮನೊಡನೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣನೂ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದನು.  ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು ಬಲಾ, ಅತಿಬಲಾ ಎಂಬೆರಡು ಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಉಪದೇಶಿಸಲಾಗಿ, ಅವರಿಗೆ ಹೊಸಶಕ್ತಿ ಬಂದು ಹಸಿವು ಬಾಯಾರಿಕೆಗಳ ಅರಿವೇ ಇಲ್ಲದಂತಾಯಿತು.

ಗುರುವರ್ಯರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸುತ್ತಾ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಗಂಗಾನದಿಯನ್ನು ದಾಟಿದರು.  ಗಂಗಾತೀರದಲ್ಲಿದ್ದ ಅನೇಕ ಋಷ್ಯಾಶ್ರಮಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಆನಂದಿಸಿದರು.  ಮುಂದೊಂದು ಭಯಂಕರ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿದ್ದ ಲೋಕಕಂಟಕಳಾದ ತಾಟಕಿಯೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸಿಯನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವಂತೆ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರನು ರಾಮನಿಗೆ ಆಜ್ಞಾಪಿಸಿದನು.  ಗುರುಗಳ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ರಾಮನು ತನ್ನ ಧನುಸ್ಸಿನ ಶಬ್ದ ಮಾಡಲು, ಆ ಶಬ್ದವನ್ನು ಕೇಳಿದ ತಾಟಕಿಯು ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರ ಮೇಲೆ ಎರಗಿದಳು.  ಆಗ ಲಕ್ಮಣನು ಅವಳ ಕಿವಿಮೂಗುಗಳನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಲು ಅವಳು ನೋವಿನಿಂದ ಕಿರುಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಮಾಯಾಯುದ್ಧವನ್ನು ಮಾಡಿದಳು.  ರಾಮನು ತನ್ನ ತಂದೆಯಂತೆ ಶಬ್ದದಿಂದಲೇ ಗುರಿಹಿಡಿದು ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿ ಅವಳನ್ನು ಕೊಂದನು.

ತಾಟಕಾವಧೆಯಿಂದ ಸಂತೋಷಗೊಂಡ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರಿಗೆ ಅನೇಕ ದಿವ್ಯಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು.  ಮುಂದೆ ಇವರು ಬಲಿಯ ತ್ಯಾಗಕ್ಕೆ ಹೆಸರಾದ ಸಿದ್ಧಾಶ್ರಮವನ್ನು ಹೊಕ್ಕರು.  ಇಂತಹ ಸಿದ್ಧಾಶ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ ಮಹರ್ಷಿಯು ಯಜ್ಞವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಾಗ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಹಗಲು ರಾತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಯಾಗಸಂರಕ್ಷಣೆಗೆ ಟೊಂಕಕಟ್ಟಿ ನಿಂತರು.  ಐದು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಸುಬಾಹು ಮಾರೀಚರೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸರು ಯಜ್ಞನಾಶಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಲು ರಾಮನು ಅವರಮೇಲೆ ತನ್ನ ನಿಶಿತಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟನು.  ಇದರಿಂದ ಸುಬಾಹುವು ಇತರ ರಾಕ್ಷಸರೂ ತಕ್ಷಣವೇ ಪ್ರಾಣಬಿಟ್ಟರು.  ತಾಟಕಾಪುತ್ರನಾದ ಮಾರೀಚನು ಸ್ಮೃತಿತಪ್ಪಿ ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದನು.  ಮುಂದೆ ಯಜ್ಞವು ನಿರ್ವಿಘ್ನವಾಗಿ ನಡೆದುದರಿಂದ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಸರ್ವರಿಂದ ಸ್ತುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು.  

ಈ ವೇಳೆಗೆ ಮಿಥಿಲಾನಗರದಲ್ಲಿ ಜನಕರಾಜನು ಒಂದು ಯಾಗಮಾಡುತ್ತಿರುವ ವಾರ್ತೆಯು ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರಿಗೆ ಮುಟ್ಟಿದುದರಿಂದ, ಅವರು ಋಷಿಪರಿವಾರದೊಂದಿಗೆ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರನ್ನು ಕರೆದುಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿಗೆ ಹೊರಟರು.  ಮಾರ್ಗಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು, ಭಗೀರಥನು ಭೂಲೋಕಕ್ಕೆ ದೇವಗಂಗೆಯನ್ನು ಬಹುಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಂದ ತಂದು, ಸಗರಪುತ್ರರಿಗೆ ಸದ್ಗತಿಯನ್ನು ಕರುಣಿಸಿದ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು.  ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದೆ ಬರುತ್ತಿರಲಾಗಿ ಗೌತಮರ ಆಶ್ರಮವು ಸಿಕ್ಕಿತು.  ಗೌತಮರ ಶಾಪದಿಂದ ಕಲ್ಲಾಗಿದ್ದ ಅಹಲ್ಯೆಗೆ ರಾಮನ ಪಾದಸ್ಪರ್ಶದಿಂದ ಮೊದಲಿನ ರೂಪಬಂತು.  ಆ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಗೌತಮರೂ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದು ಅಹಲ್ಯೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಶ್ರೀರಾಮನನ್ನು ಕೊಂಡಾಡಿದರು.

ಮುಂದೆ ಸರ್ವರೂ ಮಿಥೆಲೆಗೆ ಬರಲು, ಜನಕನು ಅವರನ್ನು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದನು.  ಅಲ್ಲಿಯ ಪುರೋಹಿತರು ಅಹಲ್ಯೆಯ ಪುತ್ರರಾದ ಶತಾನಂದರು.  ಅವರು ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರಿಗೆ ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರ ಪೂರ್ವಚರಿತ್ರೆಯನ್ನೂ ಅವರು ತಪಃಶ್ಯಕ್ತಿಯಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿಯಾದ ಬಗೆಯನ್ನೂ ವರ್ಣಿಸಿದರು.  ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರರು ಜನಕರಾಜನಿಗೆ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿಸಿದರು.  ಆಗ ಜನಕನು ಐದುಸಾವಿರ ಜನಗಳಿಂದ ಹೊರೆಸಿತಂದ ಶಿವ ಧನುಸ್ಸನ್ನು ತೋರಿಸಲು ಶ್ರೀರಾಮನು ಆ ದನುಸ್ಸನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಮುರಿದನು.  ಇದನ್ನು ಕಂಡ ಸೀತೆಯ ಆನಂದಕ್ಕೆ ಪಾರವಿಲ್ಲದಂತಾಯಿತು.  ತಕ್ಷಣವೇ ಜನಕನು ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟು ವಿವಾಹ ಮಾಡಲು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ದಶರಥರಾಜನನ್ನು ಮಿಥಿಲೆಗೆ ಕರೆಯಿಸಿದನು.

ಆಗ ರಾಜನು ತನ್ನ ಮಗಳಾದ ಸೀತೆಯನ್ನು ರಾಮನಿಗೂ, ಊರ್ಮಿಳೆಯನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಣನಿಗೂ, ತಮ್ಮನಾದ ಈಶಧ್ವಜನ ಮಕ್ಕಳಾದ ಮಾಂಡವಿಯನ್ನು ಭರತನಿಗೂ, ಶ್ರುತಕೀರ್ತಿಯನ್ನು ಶತ್ರುಘ್ನನಿಗೂ ಕೊಟ್ಟು ವೈಭವದಿಂದ ವಿವಾಹವನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿದನು.

ಮುಂದೆ ದಶರಥನು ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಜಮದಗ್ನಿಯ ಮಗನಾದ ಪರಶುರಾಮನು ಕೋಪದಿಂದ ರಾಮನನ್ನು ಎದುರಿಸಿದನು.  ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದು ಬಾರಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಕುಲವನ್ನೆಲ್ಲಾ ನಾಶಪಡಿಸಿದ್ದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಾದ ಪರಶುರಾಮನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅದ್ಭುತವಾದ ವಿಷ್ಣುಧನುಸ್ಸು ಇದ್ದಿತು.  ಶ್ವೆತಧನುಸ್ಸನ್ನು ಮುರಿದ ರಾಮನು ಅದನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಎತ್ತಿ ಬಾಣವನ್ನು ಹೂಡಲು ಪರಶುರಾಮನ ಗರ್ವಭಂಗವಾಯಿತು.  

ಆಮೇಲೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸುಖವಾಗಿ ಅಯೋಧ್ಯೆಯನ್ನು ಸೇರಿದಮೇಲೆ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರು ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿಯರೊಂದಿಗೆ ಆನಂದದಿಂದಿರುತ್ತಿದ್ದರು.

ಅಯೋಧ್ಯಾ ಕಾಂಡ 

ದಶರಥನಿಗೆ ನಾಲ್ವರು ಮಕ್ಕಳ ಏಳಿಗೆಯನ್ನು ನೋಡಿ ಸಂತೋಷವಾಯಿತು.  ಭರತ-ಶತ್ರುಘ್ನರು ತಂದೆಯ ಅಪ್ಪಣೆ ಪಡೆದು ಸೋದರಮಾವನೊಡನೆ ಕೇಕಯ್ಯ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದ್ದರು.  ಹೀಗಿರಲು ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತ ಬಂದಿದ್ದ ದಶರಥನು ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿವರ್ಗದವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಕರೆಯಿಸಿ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಪುತ್ರನಾದ ರಾಮನಿಗೆ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟುವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸಮಾಲೋಚನೆ ನಡೆಸಿದನು.  ಇದಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಸಮ್ಮತಿಸಿದರು.  ಕುಲಗುರುಗಳಾದ ವಸಿಷ್ಠರು ಆ ವರ್ಷದ ಚೈತ್ರಮಾಸದ ಪುಷ್ಯನಕ್ಷತ್ರದ ದಿನ ಸುಮುಹೂರ್ತವೆಂದು ಸೂಚಿಸಲು ರಾಜನ ಅಪ್ಪಣೆಯಂತೆ ಅಯೋಧ್ಯೆಯೆಲ್ಲವೂ ಶೃಂಗಾರವಾಯಿತು.  ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೂ ನಡೆದ ಸಂಭ್ರಮ ಹೇಳತೀರದಾಗಿತ್ತು.

ಶ್ರೀರಾಮನ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಕೇಳಿ ಕೈಕೇಯ ದಾಸಿಯಾದ ಮಂಥರೆಯು ಕೈಕೆಗೆ ದುರ್ಬುದ್ದಿಯನ್ನು ಹುಟ್ಟಿಸಿದಳು.  ರಾಮನನ್ನು ಕಾಡಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿ ಭರತನಿಗೆ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟುವಂತೆ ದಶರಥನನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದಳು.  ಜ್ಯೇಷ್ಠಪುತ್ರನಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ವಹಿಸಿಕೊಡುವ ಸಂತೋಷವಾರ್ತೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಮುದ್ದಿನ ಮಡದಿ ಕೈಕೆಗೆ ತಿಳಿಸಲು ಬಂದ ದಶರಥನು ಕೈಕೇಯಿಯ ಕೋಪದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಕಂಡು ಆಶ್ಚರ್ಯಪಟ್ಟನು.  ರಾಜನು ಕೈಕೇಯಿಯ ಸಮಾಧಾನಕ್ಕಾಗಿ ರಾಮನ ಮೇಲೆ ಆಣೆಯಿಟ್ಟು ಅವಳ ಕೋರಿಕೆಯನ್ನು ಈಡೇರಿಸುವುದಾಗಿ ಮಾತುಕೊಟ್ಟನು.  ಕೈಕೇಯಿಯು ಹಿಂದೆ ತನಗೆ ದೇವಾಸುರರ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಾಗ್ದಾನಮಾಡಿದ ಎರಡು ವರಗಳನ್ನು ಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಲು ರಾಜನು ಅದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿದನು.  ಭರತನಿಗೆ ರಾಜ್ಯದ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟಬೇಕೆಂದು ಕೇಳಲು ರಾಜನು ಅದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿದ್ದನು.  ಭರತನಿಗೆ ರಾಜ್ಯದ ಪಟ್ಟಕಟ್ಟಬೇಕೆಂದು ಮತ್ತು ರಾಮನನ್ನು ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಬೇಕೆಂಬ ಕೈಕೇಯಿಯ ಎರಡೂ ವರಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದ ದಶರಥನು ಏನೂ ಹೇಳಲಾರದೆ ದುಃಖದಿಂದ ಕಂಗೆಟ್ಟನು.  ರಾಜನು ಎಷ್ಟು ಅಂಗಲಾಚಿದರೂ ಕೈಕೇಯಿಯ ಮನಸ್ಸು ಬದಲಾಗಲಿಲ್ಲ.  ಕೂಡಲೆ ಹಠಮಾರಿಯಾದ ಕೈಕೇಯಿಯು ರಾಮನನ್ನು ತನ್ನ ಅಂತಃಪುರಕ್ಕೆ ಕರೆಯಿಸಿಕೊಂಡಳು.  ಪ್ರೆಮಪುತ್ರನನ್ನು ಕಂಡ ತಕ್ಷಣ ದಶರಥನಿಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ವ್ಯಸನವೇರಿ, ಪಜ್ಞೆತಪ್ಪಿ ಮೂಕನಾದನು.  ಆಗ ಕೈಕೇಯಿಯು ರಾಮನಿಗೆ ರಾಜನು ತನಗೆ ಕೊಟ್ಟ ವರಗಳ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ತಿಳಿಸಿದಳು.  ತಂದೆಯ ಮಾತಿನಂತೆ ತಾನು ಅರಣ್ಯಕ್ಕೆ ಹೋಗುವುದಾಗಿಯೂ ಭರತನಿಗೆ ಪಟ್ಟ ಕಟ್ಟುವಂತೆಯೂ ಹೇಳಿ ಅವರಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸಿ ರಾಮನು ಹೊರಟನು.

ರಾಮನು ಈ ಸುದ್ಧಿಯನ್ನು ತನ್ನ ಹೆತ್ತ  ತಾಯಿಯಾದ ಕೌಸಲ್ಯೆಗೆ ತಿಳಿಸಲು ಆಕೆಯು ಮೂರ್ಛೆಹೋದಳು.  ಆ ವೇಳೆಗೆ ಅಲ್ಲಿ ಬಂದ ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಎಲ್ಲ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಕೇಳಿ ಕಿಡಿಕಿಡಿಯಾದನು.  ತಾಯಿಯನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿ, ತಮ್ಮನಿಗೆ ವಿವೇಕ ಹೇಳಿ ರಾಮನು ಸೀತೆಯನ್ನು ಕಾಣಲು ಆಕೆಯ ಅಂತಃಪುರಕ್ಕೆ ಬಂದನು.  ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕದ ಬದಲು ರಾಮನ ವನವಾಸದ ವಾರ್ತೆಯನ್ನು ತಿಳಿದು ಸೀತೆಯು ಕೊರಗಿದಳು.  ತಾನೂ ವನವಾಸಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧಳಾಗಿ ಪತಿಯನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದಳು.  ಲಕ್ಷ್ಮಣನು ಮೊದಲೇ ಹೊರಟು ಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದನು. ಹೀಗೆ ಸೀತಾ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರು ನಾರುಬಟ್ಟೆಯನ್ನುಟ್ಟು  ಅರಮನೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಹೊರಟಾಗ ಎಲ್ಲರೂ ದುಃಖಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದರು.  ಮಂತ್ರಿಯಾದ ಸುಮಂತ್ರನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ರಥದಲ್ಲಿ ಮೂವರೂ ಕುಳಿತು ಕಾಡಿಗೆ ಹೊರಡಲು ದುಃಖಸಂತೃಪ್ತರಾದ ಪಟ್ಟಣಿಗರೆಲ್ಲರೂ ಅವರನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದರು.

ರಾತ್ರಿಯಾಗುತ್ತ ಬರಲು ರಾಮನು ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಪಟ್ಟಣಿಗರನ್ನು ತಮಸಾನದೀ ತೀರದಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟು ಬೆಳಗಾಗುವ ಮೊದಲೇ ಎದ್ದು ಗಂಗಾನದೀ ತೀರಕ್ಕೆ ಬಂದನು.  ರಾಮನು ಸುಮಂತ್ರನನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕಳುಹಿಸಿ, ಸೀತಾಲಕ್ಷ್ಮಣರೊಡನೆ ಗುಹನ ಸಹಾಯದಿಂದ ಗಂಗೆಯನ್ನು ದಾಟಿದನು.  ಅಲ್ಲಿಂದ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಭಾರದ್ವಾಜಾಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಬರಲು ಆ ಮಹರ್ಷಿಯು ಇವರನ್ನು ಆದರದಿಂದ ಸತ್ಕರಿಸಿದನು.  ಅಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಸೀತಾರಾಮರು ಸುಂದರವಾದ ಚಿತ್ರಕೂಟ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಬಂದು ಲಕ್ಮಣನಿಂದ ರಚಿತವಾದ ಪರ್ಣಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಾಲ ಸುಖವಾಗಿ ವಾಸಿಸಿದರು.

ಇತ್ತ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಸುಮಂತ್ರನು ಹಿಂದಿರುಗಿ ದಶರಥನಿಗೆ ಮಕ್ಕಳ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಹೇಳಿದ ಮೇಲೆ ಆತನಿಗೆ ದುಃಖ ಮರುಕಳಿಸಿತು.  ಪುತ್ರಶೋಕವನ್ನು ತಾಳಲಾರದೆ ತನ್ನ ಹಿಂದಿನ ಮುನಿಶಾಪವನ್ನು ನೆನೆಸಿಕೊಂಡು ದಶರಥನು ಕಣ್ಮರೆಯಾದನು.  ಕೂಡಲೇ ಕುಲಗುರುವಾದ ವಸಿಷ್ಠರು ಭರತ-ಶತ್ರುಘ್ನರನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಕರೆಯಿಸಿದರು.

ಭರತನಿಗೆ ಎಲ್ಲ ಸಂಗತಿಯೂ ತಿಳಿದು ತನ್ನ ತಾಯಿಯನ್ನು ಬಹುವಾಗಿ ನಿಂದಿಸಿದನು.  ದುಃಖದಿಂದಲೇ ತಂದೆಯ ಉತ್ತರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ಶತ್ರುಘ್ನನೊಡನೆ ನೆರವೇರಿಸಿದ ಭರತನು ತಕ್ಷಣ ಅಡವಿಯಿಂದ ರಾಮನನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿ ಕರೆತಂದು ಪಟ್ಟಕಟ್ಟಲು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿ ಪರಿವಾರದೊಂದಿಗೆ ಅಯೋಧ್ಯೆಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹೊರಟನು.

ಹೀಗೆ ಭರತ ಶತ್ರುಘ್ನರಿಬ್ಬರೂ ಪರಿವಾರ ಸಮೇತರಾಗಿ ಗಂಗಾನದಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಭಾರದ್ವಾಜಾಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಂದು ಅಲ್ಲಿಂದ ಚಿತ್ರಕೂಟವನ್ನು ತಲುಪಿದರು.  ರಾಮನು ತನ್ನ ಕಾಲಮೇಲೆ ಬಿದ್ದು ಗೋಳಾಡಿದ ಭರತನನ್ನು ಆಲಂಗಿಸಿಕೊಂಡು, ಕುಶಲಪ್ರಶ್ನೆ ಮಾಡಿದನು.  ಭರತನಿಂದ ತಂದೆಯ ಸಾವನ್ನು ಕೇಳಿದ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರು ವ್ಯಸನಾಕ್ರಾಂತರಾಗಿ ತಂದೆಗೆ ತರ್ಪಣ ಕೊಟ್ಟರು.  ಬಳಿಕ ಭರತನು ರಾಮನನ್ನು ರಾಜ್ಯಾಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಎಷ್ಟು ಬೇಡಿಕೊಂಡರೂ ಕೇಳದೆ, ರಾಮನು ತಾನು ತಂದೆಯ ಮಾತಿನಂತೆ ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ವನವಾಸವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವುದಾಗಿಯೂ ಭರತನೇ ರಾಜ್ಯವಾಳಬೇಕೆಂದು ತಿಳಿಸಿದನು.  ಕಡೆಗೆ ಭರತನು ಶ್ರೀರಾಮನ ಪಾದಗಳಿಗೆ ಸುವರ್ಣಪಾದುಕೆಗಳನ್ನು ತೊಡಿಸಿ ಅದನ್ನು ತನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ತಾನು ರಾಮನ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷ ಮಾತ್ರ ರಾಜ್ಯವನ್ನಾಳುವುದಾಗಿಯೂ ಅನಂತರ ರಾಘವನು ರಾಜ್ಯ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಾರದಿದ್ದರೆ ತಾನು ಅಗ್ನಿಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುವುದಾಗಿಯೂ ಶಪಥಮಾಡಿ ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟನು.  ಮುಂದೆ ಭರತನು ಆಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹೋಗಲಾರದೆ ನಂದಿಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿಯೇ ನಿಂತು, ವನವಾಸದಲಿದ್ದ ರಾಮಾನಂತೆಯೇ ಜಟಾವಲ್ಕಲಧಾರಿಯಾಗಿ, ಶ್ರೀರಾಮನ ಪಾದುಕಾಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕವನ್ನು ನಡೆಯಿಸಿ ಆ ರಾಮಚಂದ್ರನ ಪಾದಾರವಿಂದಗಳನ್ನೇ ನಂಬಿ ರಾಜ್ಯಭಾರ ನಡೆಯಿಸುತ್ತಿದ್ದನು.

ಇತ್ತ ರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಚಿತ್ರಕೂಟವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಮುಂದೆ ಸಾಗಿ, ಅತ್ರಿ ಮಹರ್ಷಿಗಳ ಆಶ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಂದರು.  ಅಲ್ಲಿ ಅತ್ರಿಋಷಿಗಳಿಂದಲೂ ಅವರ ಮಹಾಸತಿಯರಾದ ಅನುಸೂಯಾದೇವಿಯರಿಂದಲೂ ಸತ್ಕಾರಹೊಂದಿದ ಶೀ ಸೀತಾರಾಮಲಕ್ಷ್ಮಣರು ಮುಂದೆ ದಂಡಕಾರಣ್ಯವನ್ನು ಪವೇಶಿಸಿದರು.